Czy probiotyk może zmniejszyć skutki uboczne przy braniu metfrominy?

Czy dodanie probiotyków do standardowej terapii metforminą może przynieść jakiekolwiek korzyści?

Czym jest metformina?

Metformina, zatwierdzona przez FDA w 1994 r., jest lekiem przeciwcukrzycowym stosowanym w cukrzycy typu 2. Obecnie stosuje się ją także w zespole metabolicznym, a dokładniej – po rozpoznaniu insulinooporności (IR – insulin resistance w Polsce – IO). Metformina występuje zarówno w postaci o natychmiastowym, jak i przedłużonym uwalnianiu i jest stosowana w kilku produktach złożonych z innymi lekami przeciwcukrzycowymi. Metformina jest także wykorzystywana jako lek w zespole policystycznych jajników (PCOS).

Kontrolowane i randomizowane badanie z tego roku (Şahin K. el at., 2022), sugeruje, że podawanie probiotyków wraz z metforminą u pacjentów ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 2 lub stanem przedcukrzycowym przyczynia się do lepszej kontroli glikemii. W badaniach użyto probiotyku Bifidobacterium animalis subsp. lactis (BB-12). Podobne wnioski zaprezentowali Ji X. i współautorzy z tego roku, gdzie pacjenci z cukrzycą typu 2 leczeni metforminą wykazywali znaczną poprawę we wszystkich ocenach objawów żołądkowo-jelitowych po zastosowaniu probiotyku BBG9-1 bez zmiany kontroli glukozy. Badania Seicaru el at. także z roku 2022 wskazują, że stosowanie modulatora GMM czyli probiotyku, prebiotyku czy synbiotyku może działać synergistycznie z lekami przeciwcukrzycowymi, zmniejszać skutki uboczne.

Ostatnie badania wskazują również, że hipoglikemizujące efekty działania metforminy są związane ze zmianami w składzie i funkcji mikrobiomu jelitowego. Po jej wpływem mikrobiom zwiększa swój potencjał do produkcji krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA) – maślanu i propionianu, które odżywiają enterocyty (komórki jelita). Im więcej krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, tym wydajniejsza immunomodulacja, czyli procesy odpornościowe.

Probiotyk zmniejszy skutki uboczne przyjmowania metforminy?

Probiotykoterapia może wpłynąć na zmniejszenie ilości typów bakterii jelitowych, przyczyniających się do zaburzeń żołądkowo-jelitowych. Zaburzenia te są związane nietolerancją metforminy przez pacjentów i, jak widać, są spowodowane specyficznym profilem mikrobiomu jelitowego. Uważa się, że niepożądane skutki uboczne ze strony przewodu pokarmowego dotyczą nawet 30% pacjentów leczonych metforminą i zostały przypisane do zwiększonej obfitości gatunków Escherichia.

Escherichia coli (E. coli) to Gram-ujemna pałeczka, o której wiadomo, że jest częścią normalnej flory jelitowej, ale może być również przyczyną chorób jelitowych i pozajelitowych u ludzi. Istnieją setki zidentyfikowanych szczepów E. coli, powodujących spektrum chorób, od łagodnego, samoograniczającego się zapalenia żołądka i jelit po niewydolność nerek i wstrząs septyczny.

Badanie Şahin K. el at. wskazuje także na korzyści związane ze złagodzeniem typowych dla brania metforminy skutków ubocznych. Skutki uboczne są dobrze znane i udokumentowane  – należą do nich nudności, uczucie przelewania, ból brzucha oraz biegunka. Zazwyczaj po kilku tygodniach od rozpoczęcia przyjmowania metforminy objawy te ustępują. Zazwyczaj trwa to między 4 a 6 tygodni, po czym następuje adaptacja i dalsze przyjmowanie leku nie wiąże się ze skutkami ubocznymi.

Okazuje się, że w grupie, która przyjmowała probiotyk do leczenia metforminą, skutki uboczne występowały rzadziej.

• W grupie przyjmującej samą metforminę częściej obserwowano bóle brzucha (11% vs 0%).
• Rzadziej występowała też biegunka (21.4% vs 5.6%),
• wzdęcia (29,3% w porównaniu z 8,8%).
• Co ciekawe na początku nudności (13,9% vs 2,4%) były bardziej powszechne w grupie z probiotykiem.

Nie wiadomo, co leży u podstaw nudności w grupie z probiotykiem – być może proces adaptacji.

Probiotyk sprawia, że pacjenci chętniej przestrzegają zaleceń

Warto zaznaczyć, że badani byli wyselekcjonowani, a część z nich nie przestrzegała zaleceń – co także zdarza się w mniej kontrolowanym środowisku, w normalnym życiu. W grupie MET-PRO (metformina + probiotyk) zaobserwowano wyższy wskaźnik przestrzegania zaleceń terapeutycznych niż w grupie leczonej samą metforminą (91,7% vs 71,4%). Czy to może wskazywać na to, że probiotyk poprzez wpływ na kontrolę glikemii sprawiał, że badani mieli mniejsze wahania cukru we krwi, a co za czym idzie – lepiej przestrzegali zaleceń? Pytanie pozostaje otwarte! Naukowcy sami zaznaczali, że bardzo trudno o powtarzalność takiego badania (grupa wynosiła ponad 300 osób w ściśle kontrolowanym środowisku).

Probiotyk sprawia, że leki przeciwcukrzycowe są skuteczniejsze

Okazuje się, że dodanie modulatora mikroflory jelitowej (GMM), takiego jak probiotyki lub prebiotyki, do terapii metforminą może wzmocnić jej działanie przeciwcukrzycowe, jednocześnie zmniejszając jej działania niepożądane.

Podsumowanie

Badania obserwacyjne, kliniczne i przedkliniczne sugerują, że stosowanie probiotyku może zmniejszać skutki uboczne występujące w pierwszych tygodniach stosowania metforminy. Z pewnością jest to obiecujący kierunek badań nad synergistycznym działaniem metforminy i probiotykoterapii. Gdy na szali stoi samopoczucie pacjenta, to warto zastosować probiotykoterapię wspierająco do metforminy, aby przez pierwsze kilka tygodni zwiększyć komfort pacjenta i ograniczyć wizyty w toalecie. Z doświadczenia znam sytuacje, gdy pacjenci wskutek wielomiesięcznych uciążliwych skutków ubocznych (i z braku alternatywy) rezygnowali z przyjmowania metforminy bez konsultacji z lekarzem. Moim zdaniem warto – szczególnie, że ja taką interwencję stosuję już od kilku miesięcy u pacjentek i mam już pierwsze zwyciężczynie w tym starciu! 😉

Koniecznie odwiedźcie Sanprobi – polskiego producenta probiotyków i synbiotyków. Zapraszam także na mojego instagrama, gdzie szerzę wiedzę na temat niepłodności, hormonów i PCOS 🙂

A może artykuł dotyczący PCOS i probiotyków?

Albo stosowanie psychobiotyków w depresji w PCOS?

Bibliografia

1. Mueller M, Tainter CR. Escherichia Coli. 2022 Apr 30. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan–. PMID: 33231968.
2. Şahin K, Şahintürk Y, Köker G, Özçelik Köker G, Bostan F, Kök M, Uyar S, Çekin AH. Metformin with Versus without Concomitant Probiotic Therapy in Newly Diagnosed Patients with Type 2 Diabetes or Prediabetes: A Comparative Analysis in Relation to Glycemic Control, Gastrointestinal Side Effects, and Treatment Compliance. Turk J Gastroenterol. 2022 Nov;33(11):925-933. doi: 10.5152/tjg.2022.211063. PMID: 36098362.
3. Seicaru EM, Popa Ilie IR, Cătinean A, Crăciun AM, Ghervan C. Enhancing Metformin Effects by Adding Gut Microbiota Modulators to Ameliorate the Metabolic Status of Obese, Insulin-Resistant Hosts. J Gastrointestin Liver Dis. 2022 Sep 16;31(3):344-354. doi: 10.15403/jgld-4248. PMID: 36112705.
4. Ji X, Chen J, Xu P, Shen S, Bi Y. Effect of probiotics combined with metformin on improvement of menstrual and metabolic patterns in women with polycystic ovary syndrome: a randomized clinical trial. Gynecol Endocrinol. 2022 Oct;38(10):856-860. doi: 10.1080/09513590.2022.2119219. Epub 2022 Sep 5. PMID: 36062569.
5. Corcoran C, Jacobs TF. Metformin. 2022 May 2. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan–. PMID: 30085525.