Czy Helicobacter pylori obniża płodność? Probiotykoterapia

Bakterie z gatunku Helicobacter pylori to bakterie posiadające rzęski na jednym końcu, które pozwalają im na ruch. Dzięki tej umiejętności H. pylori może wnikać pod śluzówkę żołądka. 

Zakażenie bakterią Helicobacter pylori może dotyczyć nawet 70-80% polskiej populacji ogólnej. W większości przypadków nosiciel nie odczuwa żadnych objawów związanych z zakażeniem, ale u około 20-30% osób występuje zakażenie, któremu towarzyszą objawy takie jak zgaga, nudności, czy uczucie ciężkości po posiłku. Biorąc pod uwagę powszechność występowania H. pylori oraz coraz częstszego występowania niepłodności (w Polsce 1,5 miliona par!) postanowiłam przyjrzeć się temu połączeniu. Czy istnieje zależność między zakażeniem H. pylori a niepłodnością? Na H. pylori można patrzeć tylko w kategorii układu pokarmowego, ale okazuje się, że na tym nie kończą się jej (niekoniecznie) zadziwiające właściwości.

Badania pokazują, że infekcja H. pylori występuje częściej u osób z zaburzeniami płodności. Zakażone kobiety mają przeciwciała anty-H.pylori w śluzie szyjkowym i płynie pęcherzykowym, co może zmniejszać ruchliwość plemników i reagować krzyżowo z plemnikami, prawdopodobnie utrudniając fuzję oocytów z plemnikami.

H. pylori, a wczesne poronienie

Dość dobrze znana jest zależność między niedokrwistością o ryzykiem poronienia – im niższy poziom żelaza tym trudniejsze jest utrzymanie ciąży. Okazuje się także, że H. pylori prowadzi do niskiego poziomu żelaza oraz witaminy B12. Jaki jest mechanizm działania tej bakterii?

Rola H. pylori w rozwoju niedokrwistości powoduje straty żelaza związane z zapaleniem błony śluzowej żołądka, chorobą wrzodową, a także spadek wchłaniania żelaza spowodowany wzrostem stężenia hepcydyny (jedno z białek ostrej fazy). Wiele danych wskazuje ponadto, że przynajmniej niektóre szczepy H. pylori wykazują wzmożoną absorpcję żelaza, co może być dodatkowym czynnikiem sprzyjającym IDA (Iron Deficiency Anemia).

Zakażenie H. pylori w ciąży jest związane nie tylko z zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi, takimi jak niepowściągliwe wymioty ciężarnych, ale także z niedokrwistością z niedoboru żelaza, wadami rozwojowymi płodu, poronieniem, stanem przedrzucawkowym i ograniczeniem wzrostu płodu. Te zaburzenia związane z ciążą są potencjalnie zagrażające życiu zarówno matki, jak i płodu/noworodka. Niektóre badania wskazują, że kobieta ciężarna jest bardziej podatna na zakażenia H. pylori, co wynika z immunologii ciąży.

Do tej pory badano konsekwencje zakażenia H. pylori w trakcie ciąży lub po rozwiązaniu. Zakażenie H. pylori było testowane przed zapłodnieniem tylko w jednym badaniu prospektywnym, w którym wczesna utrata ciąży była związana z seropozytywnością matczynych szczepów H. pylori CagA przed zapłodnieniem in vitro metodą ICSI. Prawdopodobnie poronienie zachodzi poprzez zwiększone uwalnianie zapalnych cytokin przy zakażeniu. Eradykacja zakażenia H. pylori przed ICSI może prowadzić do zmniejszenia liczby wczesnych utrat ciąży po zastosowaniu metod wspomaganego rozrodu.

Jakość nasienia i zakażenia H. pylori

Niepłodni pacjenci płci męskiej zakażeni H. pylori wykazywali niską jakość nasienia w porównaniu z niezakażonymi mężczyznami. Zakażenie CagA-dodatnimi szczepami Helicobacter pylori może przyczynić się do zmiany jakości nasienia mężczyzn z zaburzeniami płodności i zwiększenia ogólnoustrojowego poziomu TNF-alfa. Jak widać – nie tylko kobiety powinny dokonać diagnostyki pod kątem zakażenia, bo mężczyźni (nawet obezobjawowi) mogą wykazywać obniżone parametry nasienia przez zakażenie.

H. pylori – jak wykryć

Jeśli podejrzewasz u siebie H. pylori – masz zaparcia, wzdęcia, zgagę, odbijanie, ból brzucha, brak apetytu oraz mdłości czy pojawiają się objawy ostrego nieżytu żołądka, do którego należą niestrawność, nudności i wymioty, gorączka, bóle w nadbrzuszu (przypominające bóle wrzodowe), pogorszenie samopoczucia oraz biegunka, to możesz od razu udać się do internisty lub gastroenterologa lub wykonać test antygenowy z kału czy test apteczny. Podczas badania endoskopowego górnego odcinka przewodu pokarmowego po kwalifikacji przez lekarza wykonuje się także test ureazowy. W razie dodatniego testu lekarz podejmie decyzję o podjęciu leczenia – eradykacji przez zastosowanie farmakoterapii. W okresie eradykacji należy zastosować łatwostrawną dietę oraz probiotykoterapię, aby ochronić mikobiotę jelita grubego i pochwy (szczególnie należy zadbać o uzupełnienie pałeczek kwasu mlekowego w pochwie).

Probiotyki i Helicobacter pylori

Oporność bakterii i występowanie zdarzeń niepożądanych należą do najczęstszych przyczyn niepowodzenia leczenia przeciwko H. pylori. Kilka badań wykazało, że niektóre szczepy probiotyczne mogą wykazywać działanie hamujące przeciwko bakteriom H. pylori. Ponadto niektóre szczepy probiotyczne mogą zmniejszać występowanie skutków ubocznych związanych z terapią antybiotykową, a w konsekwencji zwiększać wskaźnik eradykacji H. pylori.

W dwóch badaniach klinicznych (obejmujących łącznie 397 pacjentów) z wykorzystaniem kombinacji Lactobacillus helveticus Rosell-52 i Lactobacillus rhamnosus Rosell-11 wykazano zwiększenie skuteczności terapii eradykującej Helicobater pylori oraz zmniejszenie częstości działań niepożądanych antybiotykoterapii w grupie pacjentów otrzymujących probiotyk w porównaniu z grupą kontrolną.

Czas suplementacji probiotyków nie jest dokładnie ustalony, w badaniach podawano L. reuteri od 4 do 24 tygodni. Zastosowanie połączenia bakterii probiotycznych S. boulardii z L. reuteri  może być z powodzeniem dedykowane wspomaganiu eradykacji H. pylori. Drożdże S. boulardii, zasiedlając przewód pokarmowy, mogą konkurować z H. pylori, zaś szczep L. reuteri ma możliwość agregacji z H. pylori i jej eliminacji z organizmu. Takie uzupełniające się, synergistyczne działanie tych probiotyków powoduje, że łącząc je ze standardowym zestawem leków, można uzyskać wyższy wskaźnik eradykacji.

Czy może zakazić się H. pylori od partnera i partnerki

W ciągu kilku lat słyszałam sporo mitów na temat H. pylori – jeden z nich dotyczy zakażenia podczas pocałunku. Obawiają się tego szczególnie osoby starające się o dziecko same posiadające H. pylori, albo wiedzące, że nosicielem jest partner. Jak napisałam powyżej – zarówno kobiety jak i mężczyźni dużo tracą przy zakażeniu H. pylori, a szanse na ciążę u zainfekowanych są mniejsze. Czy w takim razie warto bardziej uważać na kontakt z drugą osobą?

Wzajemna infekcja H. pylori wydaje się być stosunkowo rzadka w małżeństwach, nawet jeśli współmałżonek pacjenta jest H. pylori-dodatni. Badanie molekularne wykazało, że szczepy u pacjentów z reinfekcją i ich partnerów są różne, co sugeruje, że partner pacjenta nie działa jako rezerwuar reinfekcji H. pylori i nie infekuje osoby, z którą ma kontakt np. przez ślinę. Oznacza to, że małżonkowie często noszą w sobie różne szczepy, co potwierdza, że nie zarażają się od siebie, ale w zupełnie inny sposób w przeszłości. Nie jest też potwierdzone, że osoby żyjące w jednym gospodarstwie domowym oboje będą mieć zmniejszoną płodność, ponieważ jedna z osób jest zainfekowana

Podsumowanie

H. pylori utrudnia zajście w ciążę powodując ograniczenie jakości nasienia, czy zmieniając śluz szyjkowy. Przyczynia się do częstszych poronień wczesnych ciąż oraz niedokrwistości z niedoboru żelaza i witaminy B12, co może mieć wpływ na przedwczesne urodzenia. Zakażenie u ciężarnej powoduje zwiększone ryzyko wystąpienia preeklampsji, która pozostaje najczęstszą przyczyną zgonu wewnątrzmacicznego płodu. Odpowiednia diagnostyka i eradykacja ze wsparciem probiotykoterapii zwiększa szansę na ciążę naturalną albo z wykorzystaniem metod wspomaganego rozrodu. Potrzeba jest więcej badań, aby stwierdzić jak bardzo H. pylori wpływa na szansę poczęcia.

H. pylori nie wpływa na długość cyklu miesięcznego ani na jakość oocytów, może jedynie zaburzać fuzhę komórek jajowych i plemników, co uniemożliwia zapłodnienie. Można więc powiedzieć, że H. pylori nie upośledza płodności kobiety, gdyż nie ma wpływu na żeńskie hormony, jedynie utrudnia sam proces zapłodnienia, a u mężczyzn ma realny wpływ na płodność. Jedynym sposobem na pozbycie się H. pylori jest eradykacja. Ale eradykacja musi być mądra i nie warto przeprowadzać jej “na sucho”.

Udowodniono bowiem, że zastosowanie probiotyków zwiększa skuteczność eradykacji i zmniejsza skutki uboczne, dlatego warto je stosować w trakcie samej eradykacji, ale także po, aby odbudować mikfrobiotę jelita grubego.

Materiał powstał we współpracy z Sanprobi, szczecińską firmą produkującą skuteczne i przebadane szczepy probiotyczne. 

Produkty Sanprobi, które polecam przy zakażeniu to preparaty Sanprobi 4Enteric oraz Sanprobi Stress.

Bibliografia

1. Panasiuk A. Nowe miejsce probiotyków w eradykacji zakażenia Helicobacter pylori, Gastroenterologia Praktyczna 2012, Tom, 1, s. 48-56,
2. Hajishafiha M, Ghasemi-Rad M, Memari A, Naji S, Mladkova N, Saeedi V. Effect of Helicobacter pylori infection on pregnancy rates and early pregnancy loss after intracytoplasmic sperm injection. Int J Womens Health. 2011;3:329-35. doi: 10.2147/IJWH.S24424. Epub 2011 Oct 5. PMID: 22114525; PMCID: PMC3220315,
3. Homan M, Orel R. Are probiotics useful in Helicobacter pylori eradication? World J Gastroenterol. 2015 Oct 7;21(37):10644-53. doi: 10.3748/wjg.v21.i37.10644. PMID: 26457024; PMCID: PMC4588086,
4. Cardaropoli S, Rolfo A, Todros T. Helicobacter pylori and pregnancy-related disorders. World J Gastroenterol. 2014 Jan 21;20(3):654-64. doi: 10.3748/wjg.v20.i3.654. PMID: 24574739; PMCID: PMC3921475.
5. Gisbert JP, Arata IG, Boixeda D, Barba M, Cantón R, Plaza AG, Pajares JM. Role of partner’s infection in reinfection after Helicobacter pylori eradication. Eur J Gastroenterol Hepatol. 2002 Aug;14(8):865-71. doi: 10.1097/00042737-200208000-00009. PMID: 12172407.
6. Moretti E, Figura N, Collodel G, Ponzetto A. Can Helicobacter pylori infection influence human reproduction? World J Gastroenterol. 2014 May 21;20(19):5567-74. doi: 10.3748/wjg.v20.i19.5567. PMID: 24914316; PMCID: PMC4024765.